قلب انسان متشکل از دو حفره دهلیزی و دو حفره بطنی است. این حفره‌ها با انقباض خود خونرسانی به کل بدن را برعهده دارند. سیستم الکتریکی قلب مسئول این انقباضات و شل شدن حفره‌ها است. ریتم طبیعی قلب از گره سینوسی آغاز شده و پس از انتقال به گره دهلیزی-بطنی در بطن‌ها منتشر می‌شود. در نتیجه این نحوه هدایت الکتریکی، ابتدا دهلیز و با فاصله کمی بطن‌ها منقبض می‌شوند. اگر موج تحرکی الکتریکی قلب در نقطه‌ای کند یا متوقف شود، شاهد بلوک قلبی هستیم؛ بنابراین در انواع بلوک‌های قلبی سیگنال‌های الکتریکی که از دهلیزها به بطن‌ها می‌روند، دچار اختلال می‌شوند.
برخی از مشاهدات حاکی از آنند که ورزش‌های استقامتی در ورزشکاران نیز می‌تواند منجر به ایجاد انواع بلوک‌های قلبی شود. اگرچه بلوک‌های قلبی در اکثر موارد، تهدیدکننده حیات به شمار نمی‌آیند اما در موارد شدید می‌توانند منجر به ایست ناگهانی قلبی شوند. در این مقاله به‌طور اختصاصی به بررسی عوامل مؤثر در ایجاد بلوک قلبی در ورزشکاران می‌پردازیم.
بلوک قلبی چیست؟
بلوک قلبی یا بلوک دهلیزی بطنی، زمانی رخ می‌دهد که هدایت سیگنال‌های الکتریکی از گره AV مختل می‌شود. قلب سالم در هر دقیقه 60 تا 100 بار می‌تپد. افرادی که از بلوک قلبی رنج می‌برند، ضربان قلب آهسته را تجربه می‌کنند زیرا خونرسانی از قلب به اندازه کافی صورت نمی‌گیرد.
اگرچه بلوک قلبی در بسیاری از ورزشکاران جوان مشکلی را ایجاد نمی‌کند، اما با این حال، اگر بیماری پیشرفت کند، ممکن است احتمال نیاز به استفاده از ضربان‌ساز الکتریکی در آینده افزایش پیدا کند. همچنین می‌تواند منجر به آریتمی (ضربان قلب نامنظم یا غیرعادی سریع) شود و خطر نارسایی قلبی و سکته را افزایش دهد.
انواع بلوک قلبی کدامند؟
بلوک قلبی به سه دسته اصلی تقسیم می‌شود، که به ترتیب شدت بیماری‌زایی آن‌ها افزایش می‌یابد. انواع بلوک قلبی عبارتند از:
بلوک قلبی درجه یک: این نوع بلوک قلبی معمولاً خیلی جدی نیست و به‌طورکلی نیاز به درمان خاصی ندارد. در بلوک قلبی درجه یک بیمار تنها شاهد اختلالات جزئی در ضربان قلب مانند ضربان‌های پرشی است.
بلوک قلبی درجه دو: این نوع بلوک قلبی، در اثر عدم هدایت سیگنال‌های الکتریکی به قلب اتفاق می‌افتد، به عبارتی دیگر برخی از سیگنال‌های الکتریکی به بخش‌هایی از قلب نمی‌رسند. برای درمان بلوک قلبی نوع دو، ممکن است پزشک استفاده از دستگاه ضربان‌ساز را توصیه کند.
بلوک قلبی درجه سه: بلوک قلبی درجه سه یا بلوک قلبی کامل در اثر عدم هدایت سیگنال‌های الکتریکی بین حفره‌های بالایی یا پایینی قلب ایجاد می‌شود که بیشتر در بیماران قلبی دیده می‌شود. بلوک قلبی درجه سه خطرناک است و می‌تواند منجر به سکته قلبی شود.
علت ایجاد بلوک قلبی در ورزشکاران چیست؟
اگرچه انجام ورزش و فعالیت بدنی در درمان و پیشگیری از بیماری‌های قلبی مؤثر است، اما به طرز عجیبی بیماری بلوک قلبی می‌تواند در برخی از ورزشکاران ایجاد شده و مشکلاتی را ایجاد کند. البته این بیماری تنها در ورزشکارانی که بیشتر از 10 سال ورزش‌های استقامتی انجام می‌دهند رخ می‌دهد.
به نظر می‌رسد تعداد کانال‌های یونی در ورزشکارانی که ورزش‌های استقامتی انجام می‌دهند کاهش می‌یابد. از مهم‌ترین کانال‌های یونی که در ارسال سیگنال الکتریکی به قلب کمک می‌کنند کانال‌های CaV1.2 و HCN4 هستند. کاهش تعداد این کانال‌ها می‌تواند باعث ایجاد انواع بلوک قلبی در ورزشکاران شود.
همچنین مطالعات نشان داده‌اند ورزشکارانی که کاهش سطوح کانال‌های یونی را تجربه می‌کنند از طرفی افزایش تعداد microRNA ها نیز در آن‌ها مشاهده می‌شود. microRNA ها ملکول‌های پروتئینی هستند که با اتصال به که کانال‌های یونی در عملکرد بهینه آن‌ها اختلال ایجاد می‌کنند.
بررسی‌ها حاکی از آنند که کاهش سطح کانال‌های یونی CaV1.2 و HCN4 منجر به افزایش تعداد در microRNA ها می‌شوند. این microRNA ها به کانال‌های یونی متصل می‌شوند و منجر به کاهش بیشتر توانایی کانال‌های یونی برای عملکرد صحیح می‌شوند. همچنین آن‌ها اظهار داشتند که حضور anti-microRNA به‌طور خاص در گره AV می‌تواند به جلوگیری از انواع بلوک‌های قلبی در ورزشکاران کمک کند.
علائم بلوک‌های قلبی چیست؟
انواع بلوک‌های قلبی می‌توانند طیف وسیعی از علائم مختلف را ایجاد کنند.
1.بلوک قلبی درجه یک: همانطور که گفته شد در این نوع، پالس الکتریکی کندتر از حد طبیعی به بطن‌ها می‌رسد. و بلوک قلبی درجه یک خفیف‌ترین شکل بلوک قلبی است. از این رو، فرد ممکن است علائمی نداشته باشد. این عارضه معمولاً در طول یک الکتروکاردیوگرام معمولی (ECG) تشخیص داده می شود.
2. بلوک قلبی درجه دوم: در این نوع، پالس‌های الکتریکی به‌طور متناوب مسدود می‌شوند و علائمی را نشان می‌دهند که عبارتند از:
درد قفسه سینه
حالت تهوع
تنفس سریع و پی در پی
تپش قلب
سرگیجه
خستگی
از دست دادن هوشیاری
3. بلوک قلبی درجه سوم: این یک نوع شدید بلوک قلبی است که در آن سیگنال‌های الکتریکی در مسیر دهلیزها و بطن‌ها به‌طور کامل مسدود می‌شوند و فرد مبتلا ممکن است علائم زیر را تجربه کند:
اختلال در تنفس مانند تنگی نفس
درد قفسه سینه
خستگی
سرگیجه
احساس ناراحتی در هنگام ورزش و فعالیت بدنی
از دست دادن هوشیاری و غش کردن.
اگرچه وجود این علائم به‌تنهایی وجود انواع بلوک قلبی را تأیید نمی‌کند، اما درصورتی که علائم بالا را تجربه کرده‌اید، برای انجام بررسی‌های تکمیلی و دقیق‌تر به پزشک مراجعه کنید.
درمان بلوک قلبی چیست؟
اگر مبتلا به بلوک قلبی هستید و علائمی را تجربه نمی‌کنید، بیماری‌تان خیلی جدی و نگران کننده نیست و نیاز به درمان خاصی ندارید اما در صورت مشاهده هرگونه علائم یا شدت گرفتن بیماری به پزشک مراجعه کنید زیرا ممکن است به روش‌های درمانی مانند کاشت ضربان‌ساز نیاز پیدا کنید.
همچنین به‌تازگی دانشمندان دریافته‌اند داروهایی که حاوی مولکول‌های کوچک(anti-microRNA) هستند ممکن است از کاهش تعداد کانال‌های یونی جلوگیری کنند؛ بنابراین نتیجه این تحقیقات به‌نوبه خود می‌تواند کمک کند تا در آینده درمان‌های جدیدی برای انواع بلوک قلبی کشف شود. همچنین دانشمندان تأکید می‌کنند که فواید انجام ورزش و فعالیت بدنی بیشتر از خطرات آن است، بنابراین آن‌ها توصیه می‌کنند، بهتر است برای اطمینان از داشتن قلب سالم، به طور منظم به انجام ورزش بپردازید. سازمان بهداشت جهانی (WHO) به همه افراد توصیه می‌کند برای حفظ سلامت قلب روزانه حداقل 30 دقیقه فعالیت بدنی هوازی با شدت متوسط مانند پیاده‌روی سریع، دوچرخه‌سواری یا شنا انجام دهند.
